کاخ هدیش یکی از کاخ‌های تخت جمشید است که امروزه بقای آن ناچیز ولی بسیار ارزشمند است. این کاخ در قسمت کوشک شاهی تخت جمشید واقع شده است و به عنوان بنای کاملاً اختصاصی و خصوصی خشایار شاه از آن یاد می‌کنند. این بنا در دوره داریوش، ساخت آن آغاز و در دوره خشایارشا به اتمام رسید. به همین دلیل، تشابه معماری این کاخ و آپادانا بسیار قابل درک است. در ادامه بیشتر به معرفی این کاخ یعنی هدیش در تخت جمشید بزرگ خواهیم پرداخت.
تاریخچه کاخ هدیش
تخت جمشید بدون شک یکی از جاهای دیدنی شیراز به شمار می‌آید که می‌توان گفت با کاخ‌های منحصر به فرد خود توانسته جهانیان را مسحور خود کند. اولین کاخ تخت جمشید، هدیش نام دارد که متأسفانه توسط آتنی‌ها به آتش کشیده شد. خشایار شاه این کاخ را کاخ اختصاصی خود معرفی کرده بود و آتنی‌ها به این دلیل که از وی متنفر بودند، به آتش کشیدن این کاخ اقدام کردند؛ به همین دلیل است که امروزه آن‌چنان اطلاعاتی از این کاخ متأسفانه در دسترس نیست و بسیاری از محققان کاخ هدیش تخت جمشید را به عنوانی یک کاخ بسیار مرموز می‌شناسند.
شاید برای شما جالب باشد که بدانید نام دیگر این کاخ تَچَر است که توسط خشایارشا به این نام شناخته می‌شود و محققین در کتیبههایی که یافتهاند به این نکته دست پیدا کردهاند. دقیقاً نام گفته شده نام یکی از کاخ‌های دیگر تخت جمشید، یعنی کاخ آپادانا است. این کاخ توسط داریوش بنا شده است. می‌توان گفت یکی از دلایل نام‌گذاری کاخ به هدیش توسط خشایار شاه، به خاطر نام همسر دوم وی که هدیش (هدسه) بوده، می‌تواند باشد.
چه کسی کاخ هدیش را ساخته است؟
اگر به معماری کاخ تَچَر/ آپادانا و هدیش دقت کنید، متوجه خواهید شد که پی ریزی بنا توسط یک سازنده بوده است. طبق آنچه از کتیبه‌ها به دست آمده، داریوش ساخت این بنا را آغاز ولی خشایار شاه آن را به پایان رساند و این‌چنین است که امروزه شما با کاخ هدیش پارس روبرو هستید؛ البته بسیاری از بخش‌های اصلی متأسفانه ویران شده است. سنگ‌های به آتش کشیده شده این کاخ به رنگ‌های نارنجی و زرد مشخص‌شده‌اند و می‌توان مساحتی 2550 مترمربعی و 18 متر هم بالاتر از دشت را به این کاخ نسبت داد.
معماری کاخ خشایار شاه در شیراز
به هر حال با وجود تخت جمشید و خانه‌های تاریخی شیراز بدون شک، این شهر می‌تواند موقعیت مناسبی برای سفر باشد. شیراز یکی از بهترین شهرهای تاریخی ایران است که حتی توریست‌های خارجی زیادی هم به دیدن جاذبه‌های تاریخی و طبیعی این شهر تمایل نشان می‌دهند.
کاخ هدیش معماری شبیه به کاخ داریوش بزرگ یعنی آپادانا دارد؛ ولی شما باید وسعت بیشتری را برای هدیش در نظر بگیرید. بخش داخلی پنجره‌های این کاخ حجاری شده و این پنجرهها به خاطر نوع نقش و نگار خود امروزه بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند. متأسفانه سنگ‌هایی که برای این کاخ در نظر گرفته شده بود، به هیچ عنوان استوار و مستحکم نبوده و به همین دلیل در یک آتش سوزی این‌چنین مورد آسیب قرار گرفته است. این بنای بسیار خصوصی، به اتاق‌های پایینی خود از طریق پلکان راه داشته است که این اتاق‌ها 7 متر پایین‌تر از سطح کاخ ساخته شده بودند. پلان کاخ هدیش به‌گونه‌ای است که این موقعیت را تصدیق می‌کند.
این کاخ دارای یک تالار مرکزی است که 3 ایوان آن در شمال، شرق و غرب واقع شده است. در 4 گوشه این کاخ 4 برج قرار گرفته که شامل 2 پلکان به عنوان ورودی و اتاق‌هایی در جنوب برج‌ها می‌شود و تنها 72 ستون توانسته هر آنچه که گفته شده است را پابرجا نگه دارد. در مورد سنگ‌نگاره‌ها هم باید اطلاعاتی را ارائه دهیم.
تالار مرکزی
در مورد تالار مرکزی در معماری کاخ هدیش می‌توان این‌گونه گفت که دارای 36 ستون است و ارتفاعی 20 متری را می‌توان برای آن در نظر گرفت. سقف این تالار با جنس چوبی ساخته شده است و جنس چوب صد درصد باید جنس مرغوبی بوده باشد. 5/32 متر ضخامت دیوارهای تالار مرکزی کاخ موردنظر را تشکیل می‌دهد و ارتفاع درب‌ها را هم می‌توان 15 متر در نظر گرفت. پلکان قرینه این تالار در ایوان شرقی سبب شده است تا جلوه‌ای منحصر به فرد را بتوان مشاهده کرد. پله‌های قرینه‌ای که در ایوان وجود دارد به شکل ذوزنقه متساوی‌الساقین طراحی شده است.
سنگ نگاره
با توجه به عکس کاخ هدیش تخت جمشید می‌توان این‌چنین در نظر گرفت که سنگ‌نگاره‌هایی با تاجی ساده از خشایارشا زیبایی این سنگ‌نگاره‌ها را تکمیل می‌کند. اگر کمی بیشتر دقت کنید، خشایارشاه قصد خروج از عمارت را به همراه خدمه خود دارد و این تصویری است که روی سنگ‌ها به چشم می‌آید. کتیبه این شاه تقریباً قدرتمند در ایوان شمالی کاخ هدیش یافت شده است. جالب است که بدانید این کتیبه با 3 زبان متفاوت نوشته و ترجمه به این شکل است:
“خدای بزرگی است اهورامزدا که این زمین را آفرید.
آن آسمان را آفرید.
که مردم را آفرید.
که شادی را برای مردم آفرید.
که خشایارشا را شاه کرد.
یگانه شاهی از شاهان یگانه، فرمانداری از فرمانداران بسیار.
منم خشایارشا، شاه بزرگ، شاه کشورهایی که دارای ملل گوناگون است، شاه این زمین بزرگ و پهناور، پسر داریوش شاه هخامنشی.
به خواست اهورامزدا این بنا هدیش را من ساختم.
اهورمزدا با خدایان، مرا و پادشاهی‌ام را و آنچه ساخته‌ام نگاه دارد.”
سخن پایانی
به بررسی کاخ هدیش در تخت جمشید پرداختهایم. با این‌که قسمت اعظم این کاخ در آتشسوزی توسط یونانیها از بین رفته است، ولی سعی ما بر این بود که به صورت مختصر و مفید بتوانیم اطلاعاتی جامع و کامل را ارائه دهیم.
بدون اغراق در هنگام سفر به استان فارس، بازدید از جاذبه‌های تاریخی و طبیعی شیراز جزء واجبات است که نمی‌توان آنها را نادیده گرفت. امروزه با پیشرفت تکنولوژی بسیاری از مردم به این نتیجه رسیده‌اند که قبل از سفر باید در مورد جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و فرهنگی شهر مورد نظر اطلاعات کاملی به دست آورند؛ در غیر این صورت تنها با اتلاف زمان مواجه خواهند شد و حتی آن چنان که باید و شاید از مکان‌های اصلی و جاهای دیدنی شهری مانند شیراز قادر به بازدید نخواهند بود و به همین دلیل، برای کسب اطلاعات بیشتر با مشاورین ما در تماس باشید.