کاخ سعدآباد تهران، بی‌شک یکی از آثار تاریخی زیبا و باعظمت است که در بخش شمالی تهران واقع شده است. اثری ماندگار از پادشاهان قاجار و پهلوی که به‌عنوان کاخ‌موزه‌ای معروف و بزرگ در کلان‌شهر تهران، مورد توجه گردشگران زیادی قرار گرفته است. درواقع، در زمان گذشته شاهان، این مکان را برای اقامتگاه تابستانه خود برمی‌گزیدند تا بتوانند از هوای دلپذیر آن بهره ببرند. اگر پایتخت را برای گردش و تفریح انتخاب کرده‌اید، پیشنهاد می‌کنیم سری هم به این کاخ زیبا بزنید که قطعاً یکی از ناب‌ترین جاهای دیدنی تهران به شمار می‌آید. با بازدید از این مکان دیدنی، با تاریخ معاصر ایران، بیشتر آشنا خواهید شد.
معرفی کاخ سعدآباد تهران
کاخ سعدآباد به‌عنوان موزه‌ای معروف در تهران، مورد توجه بسیاری از علاقه‌مندان به این حوزه قرار گرفته است. اگر شما هم علاقه‌مند به تاریخ هستید و نمی‌دانید کاخ سعدآباد کجاست باید بگوییم این مجموعه زیبا را می‌توان در شمالی‌ترین بخش تهران، بازدید کرد که بر کوهپایه توچال، سوار شده است. به‌طور کل، کاخ سعدآباد به ترتیب از شرق به منطقه شمال نیاوران، از غرب به ولنجک، از جنوب به تجریش و از شمال به کوه توچال منتهی می‌شود. در زمان قدیم که هنوز خبری از برج‌های چند طبقه نبود کاخ سعدآباد در منطقه‌ای خارج از شهر قرار داشته که چندین باغ در اطراف آن بوده است.
ناحیه مشرف به کاخ سعدآباد در گذشته، جزو بهترین مناطق ییلاقی شهر بوده است که به‌واسطه وجود درختان، از هوای مطبوع و دلپذیری برخوردار بوده است. به‌تدریج که مناطق شهری گسترش یافت، کاخ سعدآباد نیز در میان انبوهی از ساختمان‌های شهری قرار گرفت.
از دیگر کاخ‌های تهران که هر کدام نشانی از دوران شاهان گذشته هستند می‌توان به کاخ گلستان تهران، کاخ نیاوران، کاخ دارآباد تهران، کاخ یاقوت و … اشاره کرد.
مروری بر تاریخچه کاخ سعدآباد
قدمت کاخ سعدآباد تهران به دوره سلطنت قاجار برمی‌گردد که در آن زمان بنا شد. وسعت تمام ساختمان‌های اولیه کاخ سعدآباد به 8000 متر مربع می‌رسید که کاخ ملکه مادر جزو نخستین بناهای کاخ به شمار می‌آید.درست بعد از کودتای 1299 بود که رضاخان دستور داد بخش‌هایی در کاخ ساخته شود. زمانی که رضاخان به قدرت رسید قسمت‌هایی از کاخ که هنوز در دسترس نبود خریداری شد و به مجموعه کاخ سعدآباد افزوده شد. از آنجا که در طی زمان‌های مختلف کاخ‌های جدیدی به مجموعه کاخ‌های سعدآباد اضافه می‌شد، هر کاخ به یکی از نزدیکان رضاشاه مربوط می‌شد. کاخ آخری که بنا شد به دختر کوچک محمدرضا شاه تعلق گرفت.
طبق بررسی‌های انجام‌شده، مجموعه کاخ سعدآباد بزرگ‌ترین اثری است که از زمان قاجار و پهلوی به یادگار مانده است و جزو یکی از کاخ‌های قدیمی و زیبایی است که در منطقه شمیرانات واقع شده است.
معماری به‌کاررفته در کاخ سعدآباد تهران
با ورود به مجموعه کاخ سعدآباد، متوجه عظمت و بزرگی آن خواهید شد؛ چرا که این مجموعه زمینی به مساحت 300 هکتار را از آن خود کرده است. 110 هکتار از آن به کاخ‌ها و عمارت‌هایی مربوط می‌شود که در مجموعه قرار دارند. وجود چندین عمارت، باغ، قنات، کاخ و گلخانه در مجموعه کاخ سعدآباد موجب عظمت آن شده است که چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند. تمامی بخش‌های موجود در کاخ، زیر نظرحرفه‌ای‌ترین مهندسین داخل و خارج بنا شده است. معماری که در ساختمان‌های کاخ مورد استفاده قرار گرفته است ترکیبی از معماری ایرانی و اروپایی است که سبب جذاب شدن آن شده است.
در مجموعه کاخ سعدآباد نمادی به چشم می‌خورد که بسیار معروف است. چکمه‌های رضاخان که در نزدیکی ساختمان معروف مجموعه یعنی کاخ سفید قرار دارد. معماری که در کاخ سفید پیاده‌سازی شده است نتیجه زحمات دو مهندس بوریس روسی و خرسندی را نشان می‌دهد که سبب معروفیت آن شده است.
اطلاعات کلی از مجموعه کاخ سعدآباد
از کاخ سعدآباد عکس‌های زیادی در فضای مجازی منتشر شده است که با نگاه کردن به آن‌ها می‌توان به زیبای این کاخ، پی برد. کاخ سعدآباد در پاییز بسیار زیبا است و پیاده‌روی در محوطه باغ‌های آن حسی خوبی را به آدمی می‌بخشد. 18 ساختمان اصلی در مجموعه قرار دارد که تنها درب تعدادی از آن‌ها برای عموم مردم باز است. برای بازدید از بخش‌های مختلف کاخ سعدآباد بلیط نیاز است که باید تهیه شود. بیشتر بخش‌های کاخ سعدآباد بعد از انقلاب اسلامی به‌عنوان موزه فرهنگ و هنر ایران، مورد استفاده قرار گرفت. کاخ سعدآباد ساعت کاری متفاوتی در کل سال دارد که در نیمه اول سال از ساعت 9 تا 7 شب و در نیمه دوم سال از ساعت 8 صبح تا 5 بعد از ظهر امکان بازید از آن فراهم است.
نگاهی بر کاخ‌ها و موزه‌های مجموعه کاخ سعدآباد
مجموعه کاخ سعدآباد از چندین کاخ تشکیل شده است که در طی سال‌های اخیر، تعدادی از آن‌ها به‌عنوان موزه مورد استفاده قرار گرفته است. توصیف هر یک از کاخ‌های سعدآباد به‌صورت زیر آورده شده است:
کاخ موزه ملت
کاخ‌موزه ملت در میان کاخ‌های موجود در باغ، بسیار بزرگ است. این کاخ از نظر زیبایی در معماری، بسیار معروف است. نمای بیرون این ساختمان بر اساس معماری اروپایی و نمای داخلی آن بر اساس معماری ایرانی ساخته شده است.
کاخ سبز
یکی از چشم‌نوازترین ساختمان‌هایی که در تهران مورد توجه قرار گرفته است، همین کاخ سبز است. در ساخت این بنا مرمر سبز به‌کار رفته است که جذابیت خاصی به آن داده است.
کاخ شمس پهلوی
این کاخ مختص شمس، خواهر محمدرضا شاه بوده است که در دو طبقه ساخته شده است. با جابه‌جاشدن شمس پهلوی از این کاخ به محل جدید خود، کاخ شمس برای نگه‌داشتن هدیه‌های خاندان شاه مورد استفاده قرار گرفت.
مجموعه موزه‌های کاخ سعدآباد شامل موارد زیر می‌شود:
- موزه آب
- موزه ظروف سلطنتی
- موزه آشپزخانه سلطنتی
- موزه نظامی
- موزه هنرهای زیبا و ملل
- موزه استاد فرشچیان و حسین بهزاد
بررسی مجموعه‌ای از قنات‌ها در کاخ سعدآباد
همان‌طور که اشاره کردیم، کاخ سعدآباد به دلیل قرارگیری در منطقه رودخانه دربند، بسیار سرسبز و شاداب بود. در طی گذر زمان که به تعداد گیاهان و درختان کاخ اضافه شد نیاز به منابع آبی را بیشتر طلب می‌کرد؛ از این‌رو قنات‌هایی حفر شدند. تعداد 12 قنات در بخش‌هایی از باغ احداث شدند که در حال حاضر، این قنات‌ها همچنان باقی مانده‌اند. از جمله این قنات‌ها می‌توان به کاخ شمس، جوادیه، جعفرآباد، کاخ سفید، دفتر مخصوص، قوام الدوله و … اشاره کرد. با حفر قنات، زمینه برای رشد و پرورش گیاهان بیشتر، فراهم آمد. در همان دوران بود که گل و گیاهانی مختلف و کمیاب از کشورهای دیگر به ایران صادر می‌شد تا در کاخ کاشته شوند. این گیاهان پوششی بی‌نظیر به کاخ سعدآباد دادند و موجب زیبایی آن شدند.
امکانات موجود در کاخ سعدآباد
کاخ سعدآباد سراسر شگفتی و زیبایی است که با رفتن در آنجا است که می‌توان به این‌همه شگفتی پی برد. اگر به کاخ سعدآباد مراجعه کردید و به پیاده‌روی هم علاقه‌مند بودید، پیشنهاد می‌دهیم قدم زدن در باغ زیبای کاخ را از دست ندهید. طبیعت زیبای محوطه کاخ در کنار آوازخوانی پرندگان، روح آدمی را جلا می‌دهد. در مجموعه کاخ سعدآباد در کنار همه کاخ‌ها و موزه‌های آن، امکاناتی هم برای افرادی که از این محل بازدید می‌کنند در نظر گرفته شده است. این امکانات شامل موارد زیر می‌شود:
- سالن نمازخانه
- سینما
- کافه
- رستوران
- عکاس‌خانه
- پارک
- کتابخانه
- وسایل حمل‌ونقل در باغ
- سرویس بهداشتی
سخن پایانی
کاخ سعدآباد تهران، یکی از جاهای دیدنی پایتخت است که بازدید از آن، آدمی را به شگفت می‌آورد. این مجموعه، ارزش‌های تاریخی زیادی را در دل خود جای داده است که ما در این مطلب تنها بخشی از آن را به قلم درآوردیم. رفتن به این کاخ باشکوه و بازدید از نزدیک است که شگفتی‌های آن را بیشتر نشان می‌دهد. وجود چندین کاخ و موزه در داخل مجموعه در کنار محوطه سرسبز و زیبای باغ، چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند. محوطه باغ با تنوع درختانی که دارد در فصل پاییز، بسیار چشم‌نواز می‌شود. کاخ سعدآباد کافه‌ای دارد که می‌توان در آن کمی استراحت کرد و به دیده‌های خود عمیقاً فکر کرد که چه نگین ارزشمندی در دل پایتخت نهفته است.