آرامگاه سعدی یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی شیراز است که با نام سعدیه نیز شناخته می‌شود و سالانه میزبان هنردوستان و اهالی شعر و ادب از نقاط مختلف جهان است. کمتر کسی است که به شهر شیراز سفر کرده باشد اما آوازه سعدیه او را به این آرامگاه زیبا نکشانده باشد. اگر شما نیز قصد سفر به این بنای دیدنی را دارید و می‌خواهید راجع به آن بیشتر بدانید، در ادامه با ما همراه باشید.
معرفی بنای سعدیه شیراز
آرامگاه سعدی شیرازی که یک بنای برجسته و محبوب گردشگری در شهر شیراز است، با داشتن معماری خاص و جلوه‌هایی بی‌نظیر، چشم هر بیننده‌ای را می‌نوازد. حال‌وهوای این آرامگاه برای دوست‌داران شعر و ادب پارسی آرامش فوق‌العاده‌ای دارد و نمای زیبای آن که تلفیقی از هنر سنتی و هنر مدرن است، توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. اگرچه این مکان تاریخی برای رسیدن به شکل منحصر‌به‌فرد امروزی، فراز و نشیب‌های بسیاری را طی کرده یا حتی مورد بی‌مهری قرار گرفته است؛ اما در حال حاضر آرامگاه سعدی در کنار بناهایی مانند حافظیه شیراز، این شهر را به یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگری ایران تبدیل کرده است.
تاریخچه سعدیه شیراز
محلی که امروزه ما آن را به‌عنوان سعدیه می‌شناسیم، در گذشته محل زندگی، عبادت و فعالیت‌های روزمره سعدی و چند تن از یاران او بوده است و خانقاه نام داشته است. بعد از وفات این شاعر بزرگ، او را در همین محل به خاک سپردند و شمس‌الدین محمد صاحب دیوانی نیز که یکی از وزرای اباقان بوده است، برای این مزار، مقبره‌ای را بنا کرد. سفرنامه ابن بطوطه قدیمی‌ترین کتابی است که در آن از مقبره سعدی یاد شده است. در این سفرنامه از حوضچه مرمرینی سخن گفته شده که بازدیدکنندگان مقبره سعدی از آن برای شستشو استفاده می‌کردند و عقیده داشتند که این آب موجب شفای بیماران می‌شود.
در سال 998، حکمران فارس که یعقوب ذوالقدر نام داشت، دستور به تخریب این مقبره داد و آن را به‌کلی ویران کرد. حدود 100 سال بعد، کریم خان زند بنای “عمارت ملوکانه” را در محل آرامگاه سعدی ساخت که یک ساختمان دو طبقه بود. هر طبقه شامل یک راهرو و چندین اتاق کرسی‌دار می‌شد و مقبره سعدی نیز در اتاق شرقی طبقه پایین قرار داشت. در همین طبقه و در قسمت غربی ساختمان، دو اتاق دیگر وجود داشت که در یکی از آن‌ها شاعر نابینای شیرازی به نام فصیح‌الملک و معروف به شوریده شیرازی به خاک سپرده شد. نقشه هر دو طبقه این عمارت شبیه به هم بود و تنها تفاوت برجسته آن‌ها، این است که در قسمت شرقی راهروی طبقه دوم ( بالای مقبره سعدی) اتاقی ساخته نشده بود و به‌جای آن ارتفاع سقف اتاق زیرین به اندازه دو طبقه بالا رفته بود.
سعدی شیرازی منتسب به مذهب اهل تسنن بود و همین امر موجب شد تا چندین سال بعد و در دوران قاجار، سنگ آرامگاه او به دستور یکی از عالمان شهر شیراز تخریب شود. پس از چند سال، علی اکبرخان قوام‌الملک شیرازی، سنگ مزاری را تهیه کرد که روی آن چند بیت از اشعار بوستان سعدی حک شده بود. این سنگ از زمان نصب تا شروع ساخت سعدیه کنونی، جایگزین نشد.
در سال 1301 فتح‌علی خان صاحب دیوان اقدام به مرمت آرامگاه سعدی کرد و بعد از آن هم حبیب‌الله خان قوام الملک مرمت قسمت دیگری از بنا را برعهده گرفت. در سال 1327 اقدامات جدی برای ترمیم مجموعه سعدیه شروع شد و بعد از طراحی آن توسط مهندسین محسن فروغی و علی صادق، ساخت بنای امروزی سعدیه شیراز، در اواخر سال 1330 به پایان رسید. معماری این ساختمان برگرفته از کاخ چهل ستون بوده و مساحتی به‌اندازه 7700 متر مربع دارد.
جاذبه‌های گردشگری اطراف سعدیه شیراز
در شهر شیراز جاذبه‌های توریستی فراوانی وجود دارد که بعضی از آن‌ها در نزدیکی سعدیه واقع شدهاند. پارک کوهستان، باغ دلگشا، موزه هفت‌تنان، دروازه قرآن و باغ ارم شیراز از جمله این مکان‌های دیدنی هستند که توصیه می‌کنیم بعد از بازدید از آرامگاه سعدی، حتما سری به آن‌ها هم بزنید.
معماری سعدیه شیراز
در نمای جلویی آرامگاه سعدی می‌توان هشت ستون قهوه‌ای را مشاهده کرد که ایوان بزرگی را در بر گرفته‌اند و در انتهای این ایوان، مقبره سعدی قرار گرفته است. روی درب بنای سعدیه می‌توان بیت زیر را مشاهده کرد:
ز خاک سعدی شیراز بوی عشق آید … هزار سال پس از مرگ او گرش بویی
اگرچه بنای آرامگاه از بیرون به شکل یک مکعب دیده می‌شود اما وقتی به داخل آن نگاهی بیندازیم، یک ساختمان هشت ضلعی را می‌بینیم که دیوارهای آن از سنگ‌های مرمر و لاجورد ساخته شده است. روی هفت ضلع این بنا، کتیبه‌هایی نصب شدهاند که ابیاتی از گلستان، بوستان، قصاید، بدایع و طیبات را در بر دارند. ضلع هشتم که درست بالای مزار سعدی قرار دارد، دارای کتیبه‌ای است که شعر زیر روی آن حک شده است:
کل شی هالک و انت الباقی … کریم السجایا، جمیل البرایا، شفیع الامم
در ادامه بنا یک رواق بزرگ وجود دارد که طرز قرارگیری آن نسبت به ایوان به‌گونه‌ای است که با آن زاویه 90 درجه تشکیل می‌دهد.
بخش‌های مختلف سعدیه شیراز
سعدیه شیراز دارای بخش‌های مختلفی است که به قرار زیرند:
محوطه آرامگاه
به‌محض ورود به سعدیه، می‌توانید گنبد فیروزه‌ای رنگ و باشکوهی را مشاهده کنید که درست بالایی مقبره سعدی قرار گرفته است. از درب ورودی تا محل آرامگاه، باید مسافت کمی را در میان گل‌ها و درختچه‌های سرسبز و زیبایی طی کنید که به سبک ایرانی طراحی و کاشته شدهاند. گذر از میان این باغ دل‌انگیز، آرامش شما را دوچندان خواهد کرد. در مقابل ورودی آرامگاه یک حوض مستطیلی شکل به چشم می‌خورد که جلوه شاعرانه و بی‌نظیری به مقبره این استاد سخن می‌بخشد؛ به‌علاوه دو حوض دیگر نیز در طرفین ساختمان خودنمایی می‌کنند و از آن‌ها در آرامگاه سعدی عکس‌های فوق‌العاده‌ای تهیه کرد.
حوض ماهی (حوض سکه)
در ضلع غربی ساختمان و چند قدمی آن طرف‌تر از آرامگاه، حوضی هشت ضلعی وجود دارد که از آن با نام “حوض ماهی” یاد می‌شود. آب این حوض قنات سعدیه در شیراز تامین می‌شد که مردم آن را بسیار مقدس میشمردند و یکی از رسوم آن‌ها در شب چهارشنبه سوری، شستشوی بدن در آب حوض ماهی بود. آب این حوض به کوچه‌ای در اطراف بنای سعدیه هدایت شده است که به آن حمام سعدی می‌گویند. در حال حاضر به‌دلیل ممنوعیت شستشوی بدن در آب حوض ماهی، مردم از حمام سعدی برای برآورده شدن دعاها و از بین رفتن بیماری استفاده می‌کنند. طبق داستان‌های قدیمی که از مردم شیراز نقل می‌شود، در این حوض ماهی قرمزی وجود دارد که در بینی‌اش یک حلقه طلایی دارد و صید کردن آن بدیمن است. همین افسانه باعث می‌شد تا کسی این حوض را برای ماهی‌گیری انتخاب نکند.
بسیاری از مردم این حوض را با نام “حوض سکه” نیز می‌شناسند. این امر مربوط به عقیده پیروان مذهب زرتشت است که چهار عنصر طبیعت را بسیار مقدس میشمردند. آب به‌عنوان یکی از این عناصر چهارگانه از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده و در کتاب اوستا نیز از الهه آب (آناهیتا) به‌فراوانی یاد شده است. در حقیقت پیروان آیین میترا (یکی از آیین‌های مذهب زرتشت) سکه و پول را در آب می‌انداختند تا بتوانند حاجات و روزی خود را از الهه آب بگیرند.فلسفه انداختن سکه درون حوض ماهی نیز همین امر است.
کتابخانه سعدیه
کمی دورتر از محل حوض ماهی، ساختمان آجری سفید رنگی قرار گرفته است که روی سر در آن تابلوی “کتابخانه سعدی” خودنمایی می‌کند. این کتابخانه که 105 متر زیربنا دارد، شامل دو بخش مخزن کتاب و سالن مطالعه است و نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور مسئولیت تامین کتاب‌های آن را برعهده دارد. در کتابخانه سعدیه، کتاب‌ها به شکل زیر دسته‌بندی شدهاند:
- کلیات: کتاب‌هایی که به یک رشته خاص تعلق ندارند؛ مانند کتاب‌های مربوط به کامپیوتر یا کتاب‌داری.
- فلسفه و منطق و روانشناسی
- ادیان: کتاب‌هایی که درباره ادیان باستانی و ادیان بزرگ مانند اسلام، یهود و مسیحیت هستند.
- جامعه‌شناسی، اقتصاد و سیاست
- زبان‌ها
- علوم محض
- علوم کاربردی
- هنر، معماری و سینما
- ادبیات
- تاریخ و جغرافیا
- نشریات و مجلات
- داستان و سرگرمی
در مجموعه سعدیه برای رفاه بازدیدکنندگان امکانات رفاهی مانند چای‌خانه سنتی، سرویس بهداشتی و غرفه سوغاتی، تنقلات و صنایع دستی نیز فراهم شده است تا آن‌ها بتوانند ساعات خوشی را در این محل سپری کنند.
آرامگاه سعدی کجاست؟
سعدیه در انتهای خیابان بوستان و در مجاورت باغ دلگشا که یکی از دل‌انگیزترین جاهای دیدنی شیراز است، قرار دارد. اگر برای رفتن به این آرامگاه از وسایل نقلیه عمومی استفاده می‌کنید، باید ابتدا از طریق اتوبوس‌های خطوط پایانه شهید دستغیب – بلوار نارنجستان و سپس خط بلوار نارنجستان – پایانه نمازی به ایستگاه سعدیه بروید. در نهایت با کمی پیاده‌روی آرامگاه را خواهید دید. اگر ترجیح می‌دهید از مترو برای رفتن به سعدیه استفاده کنید، باید در ایستگاه ولیعصر پیاده شوید.
آدرس سعدیه شیراز: استان فارس، 4 کیلومتری شمال شرقی شیراز، انتهای بلوار بوستان.
سخن پایانی
آرامگاه سعدی در شیراز یکی از جلوه‌های بی‌نظیر هنر و معماری است و برای علاقمندان به شعر و شاعران پارسی، مکانی شگفت‌انگیز و آرامش‌بخش محسوب می‌شود. اگر شما هم به این مکان رفته‌اید، تجربیات و نظرات خود را با ما و دیگران به اشتراک بگذارید.
سوالات متداول
- بهترین زمان بازدید از سعدیه چه زمانی است؟ بهترین زمان برای بازدید از آرامگاه سعدی، فصل بهار و تابستان است که گل‌ها باز شدهاند و درختان سرسبز هستند.
- هزینه بازدید از سعدیه شیراز چقدر است؟ این هزینه برای بازدیدکنندگان ایرانی 5 هزار تومان و برای گردشگران خارجی 100 هزار تومان است.
- چه ساعت‌هایی از روز می‌توان برای بازدید به سعدیه مراجعه کرد؟ در سعدیه شیراز ساعت بازدید گردشگران از 8 تا 19:30 است.