بدون شک در هر گوشه از شهر شیراز یک شاهکار و بنای تاریخی وجود دارد. مسجد عتیق یکی از آثار بسیار دیدنی در شهر شیراز است؛ علاوه بر آن مسجد بغدادی در شیراز و مسجد وکیل نیز جزو مساجد دیدنی این شهر محسوب می‌شوند. در این مطلب سعی داریم شما را بیشتر با مسجد عتیق و بخش‌های مختلف آن آشنا کنیم.
آشنایی با مسجد عتیق شیراز
ساخت مساجد زمانی افزایش یافت که مردم به دین اسلام روی آوردند؛ همچنین یکی از بناهای بسیار تاریخی در شیراز مسجد عتیق است که قدیمی‌ترین مسجد شیراز نیز به حساب می‌آید. در این مسجد همچون مسجد وکیل شیراز، علاوه بر نماز خواندن، فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی نیز انجام می‌پذیرد و گاهی بزرگ‌ترها برای حل مشکلات در این مسجد گرد هم می‌آیند و با هم صحبت می‌کنند.
اولین چیزی که در این مسجد به چشم می‌خورد، معماری آن است. کاشی‌های آبی رنگ و بسیار ساده‌ای در مسجد عتیق به کار رفته که متعلق به ۱۵۰۰ سال پیش هست. ۲۶۵ تا ۲۸۷ هجری قمری قدمت این مسجد بوده که در طی این سال‌ها چندین بار بازسازی شده است. سالانه مسافران بسیاری برای بازدید از مسجد عتیق به شهر شیراز سفر می‌کنند و از تماشای آن لذت می‌برند. ناگفته نماند که این بنای تاریخی با نام مسجد آدینه نیز شناخته می‌شود.
تاریخچه مسجد آدینه (عتیق)
در زمان حکومت عمرولیث صفاری و دوره صفاریان مسجد عتیق بنا شد. زمانی که دین اسلام در میان مردم گسترش یافت، عمرولیث تصمیم به ساخت عبادتگاه جدیدی در شیراز گرفت که امروزه یکی از شاهکارهای معماری محسوب می‌شود. محلی در شیراز وجود داشت که ویرانه‌ای از یک عبادتگاه بود، به دستور عمرولیث مسجد جامع عتیق در آن محل ساخته شد.
در بسیاری از کتاب‌ها و سفرنامه‌ها درباره مسجد عتیق و شگفتی‌های آن مطالبی نوشته شده که قدمت طولانی آن را به رخ می‌کشد. ابن بطوطه یکی از جهانگردهای مشهور قرن هشتم است که در سفرنامه‌اش به شیراز می‌گوید: مسجد عتیق از زیباترین و بزرگ‌ترین مسجد‌ها در جهان است. این بنای تاریخی در سال ۱۳۱۰ به ثبت ملی رسید و جزء آثار ملی با ارزش در ایران شناخته می‌شود.
صحن مسجد عتیق شیراز
در ورودی صحن مسجد عتیق واقع در شیراز، ظرف‌های بسیار بزرگی از جنس سنگ وجود دارند که به آن‌ها سنگاب می‌گویند. در زمان‌های بسیار دور داخل این ظرف‌های سنگی را پر از آب می‌کردند که افراد برای وضو گرفتن یا آب خوردن از این سنگاب‌ها استفاده کنند.
این سنگاب‌ها به صورت ۱۲ ضلعی ساخته شده و دارای ۱ متر قطر بودند. روی بدنه این ظرف‌های سنگی نقش و نگار، آیات قرآنی حک شده که حال به دلیل فرسایش، نقش و آیات روی آن زیاد مشخص نیست. صحن این مسجد ۱۶۷۲ متر مربع بوده که با سنگ مرمر بسیار زیبایی سنگ فرش شده است.
معماری و قسمت‌های دیدنی مسجد عتیق
بسیاری از افراد معتقد هستند که عمرولیث همان بنایی که قبلا در این مکان مسجد عتیق، وجود داشته را بازسازی نموده است. به مسجد عتیق، طی سال‌های مختلف بخش‌های جدیدی اضافه گردید؛ همچنین هر گوشه آن را با سنگ‌بری، کاشی‌کاری، گچ‌بری و… تزیین کرده‌اند.
ریزه‌کاری‌هایی که در این مسجد انجام شده باعث گردیده تا مسجد عتیق زیبایش دوچندان شود. تزئیناتی که در مسجد عتیق به کار رفته نشان‌دهنده هنر معماری در ایران است که از قدیم به آن توجه داشته‌اند. در اطراف مسجد عتیق ۶ درب وجود دارد که هر کدام به یک سمت شهر منتهی می‌شوند؛ همچنین مردم به راحتی می‌توانند به این مسجد بروند.
یکی از درهای ورودی در ضلع شمالی و دیگری در ضلع جنوبی مسجد قرار دارد؛ همچنین در ضلع غربی ۲ ورودی و در ضلع شرقی نیز ۲ ورودی بنا شده است. در زیر لیستی از بخش‌های دیدنی مسجد عتیق آورده می‌شود که در سفر خود باید از آن‌ها بازدید کنید.
درب دروازه امام
یکی از بخش‌های دیدنی مسجد عتیق، درب دوازده امام است که در ضلع شمالی مسجد قرار دارد؛ همچنین سوژه بسیار جذابی برای عکاسی است. روی دو طرف درب، اسامی ۱۲ امام شیعیان حک شده به همین دلیل به آن دروازه امام می‌گویند. این دروازه با کاشی‌های رنگی بسیار زیبا و سردرب مقرنس‌کاری شده، تزئین گردیده است که بسیار چشم‌گیر بود؛ همچنین هنر معماری ایرانیان را به نمایش می‌گذارد.
طاق مروارید
بعد از وارد شدن از درب دوازده امام به صحن مسجد، در سمت چپ ایوانی وجود دارد که بسیار بزرگ بوده و با مقرنس‌کاری تزئین شده است. نام دیگر این ایوان بزرگ که واقع در ضلع شمالی بوده، طاق مروارید هست؛ زیرا سقف آن با وجود مقرنس شبیه به مروارید است و زیبایی منحصر به فردی را دارد.
ناگفته نماند که دو عدد گلدسته کوتاه نیز روی طاق‌ها وجود دارند؛ همچنین در اطراف ایوان کتیبه‌ای قرار دارد که کاملا دور ایوان را فراگرفته و سوره هل‌اتی روی آن حکاکی شده است.
شبستان‌ها
در مسجد عتیق ۴ شبستان وجود دارد که برای دیدن شبستان اصلی باید به ضلع غربی حیاط بروید. این شبستان دارای ۵ درب آهنی بوده که در آن یک محراب سنگی ساخته شده است. در بخش شمال و جنوب حیاط، نیز ۲ شبستان وجود دارد که شبستان جنوبی باریک‌تر است. یکی دیگر از شبستان‌ها در ضلع شرقی قرار دارد که در زمان‌های قدیم مردم در آن جا نماز می‌خواندند.
دیوار ندبه
از دیگر بخش‌های زیبای این مسجد بزرگ می‌توان به دیوار ندبه آن اشاره نمود. دیوار ندبه در ضلع جنوبی مسجد قرار دارد که در قسمت بالای دیوار علامت تک پیک قرار داده شده است. دیوار ندبه مکانی بوده که در شب عروج پیامبر (بُراق) از آ‌ن‌جا حرکت کرده‌اند.
رواق‌ها
در ضلع غربی این مسجد رواق بسیار زیبایی بنا شده که دارای ۱۰ دهانه است. در ضلع شرقی مسجد نیز رواق دیگری وجود دارد که دارای ۳ دهانه بوده و طاق‌های آن بلندتر و پهن‌تر هستند. رواقی که در ضلع شرقی بنا شده داری ۸ طاق بسیار کوچک است که چهار تا از آن در سمت راست و چهار طاق دیگر آن در سمت چپ قرار دارند. ناگفته نماند که تمامی طاق‌ها تزئین شده‌اند و زیبایی خاصی دارند.
دارالمصحف (خدایخانه)
یکی دیگر از بخش‌های دیدنی مسجد عتیق شیراز، دارالمصحف نام دارد. این بنا در زمانی که حافظ شیرازی در قید حیات بود، ساخته شد. شاه اسحاق که فرمانروای آل اینجو بود دستور ساخت دارالمصحف را داد. خدایخانه یا همان دارالمصحف از جنس سنگ و گچ بوده که بسیار محکم است.
طول خدایخانه ۱۲ متر و عرض آن ۱۰ متر است؛ همچنین چهار ضلعی بوده و بدنه ستون آن را با آجر تزئین کرده‌اند. در وسط این مکان یک اتاق ۴۸ متری ساخته شده که در هر چهار طرف آن ایوان وجود دارد؛ همچنین ۲ ایوان جنوبی و شمالی به خدایخانه راه دارند.
در قسمت بالای دارالمصحف یک کتیبه بسیار قدیمی وجود دارد که یادگار پیر یحیی جمالی صوفی است. ایشان با خط ثلث روی کاشی‌های آبی آیاتی از قرآن را حک نموده‌اند. این مکان برای کسانی که عازم سفر به حج می‌شدند و ۲ ماه در مسیر بودند ساخته شده بود؛ زیرا برای آموزش مراسمات حج از مسجد عتیق به عنوان کعبه استفاده می‌کردند.
سخن پایانی
همان‌طور که بیان شد مسجد عتیق در شیراز واقع بوده که به راحتی می‌توان به آن دسترسی پیدا کرد. این مسجد در شرق حرم شاه‌چراغ واقع بوده که یکی از ورودی‌های آن از داخل حیاط این حرم است. برخی از معروف‌ترین جاهای دیدنی شیراز فاصله چندانی با مسجد عتیق ندارند که می‌توانید پس از بازدید از مسجد عتیق به آن‌ها هم سری بزنید. مکان‌های نزدیک به این مسجد شامل حرم شاه‌چراغ، بازار وکیل، حمام وکیل و … می‌شوند. پیشنهاد می‌شود شیراز را در لیست سفرهای خود قرار دهید چون شهری بسیار زیبا با بناهای تاریخی زیادی است که می‌توانید تجربه‌های زیادی را در این سفر کسب کنید. اگر سوالی در رابطه با ساعت بازدید یا هزینه بازدید از مسجد عتیق را دارید، می‌توانید با کارشناسان مجموعه الماس تریپ در ارتباط باشید. الماس تریپ در کوتاه‌ترین زمان ممکن پاسخگو سوالات و نظرات شما خواهد بود.