فرهنگ بومی مشهد

فرهنگ بومی مشهد، نشان‌دهنده آداب و رسوم، عقاید و سنت‌های افراد یک منطقه است. مهم‌ترین قطب مذهبی کشورمان و در واقع پایتخت معنوی ایران، شهر مشهد است که علاوه بر جاذبه‌های مذهبی، مکان‌های تفریحی فراونی نیز دارد. در سایت الماس تریپ می‌­توانید با مکان­‌های دیدنی مشهد نیز آشنا شوید. در این مقاله‌ با فرهنگ بومی مشهد و رسم و رسوم مردمان این شهر آشنا می‌شوید.

 

معرفی شهر مقدس مشهد

مکان‌های مشهد به ویژه مشهد مقدس باعث شده است، هر ساله زائران زیادی به این شهر سفر کنند. مشهد شهری سیاحتی و زیارتی در شمال شهر ایران واقع شده است. مهم‌ترین قطب گردشگری مذهبی و دومین شهر مذهبی جهان است. این شهر محل سکونت اقوام آریایی بوده و نام خود را از بارگاه امام رضا (ع) گرفته است.

مشهد از نظر اقتصادی و صنعتی رتبه دوم در کشور را دارد، به طوری که دومین قطب تولید خودرو بوده و از کانون‌های اصلی تولید کننده چرم محسوب می‌شود. مشهد علاوه بر حرم امام رضا، جاذبه‌های دیگری همچون مسجد گوهرشاد، آرامگاه فردوسی، پارک کوهسنگی، موزه آستان قدس رضوی و آرامگاه نادر را دارد. از سوغات مهم این شهر نیز می‌توان به زعفران، تسبیح، مهر، سنگ­تراشی، حصیربافی، زیره، خشکبار و فرآورده‌های چرم و پوست اشاره کرد.

 

مردم مشهد برای عید نوروز چه آداب و رسومی دارند؟

مردم مشهد به آداب و رسوم عید نوروز بسیارعلاقه مند و پایبند هستند؛ به طوری که در فرهنگ بومی مشهد، مردم این شهر چند روز از کار دست می‌کشند و به جشن عید نوروز می‌پردازند. در مشهد نیز مانند سایر شهرهای ایران، مردم چند هفته قبل از عید نوروز به خرید لباس نو و تازه مشغول می‌شوند تا برای ورود به سال جدید لباس کهنه را از تن بیرون کنند.

خانم­‌ها خانه تکانی می‌کنند، فرش‌ها را می‌شویند، وسایل خانه را گردگیری می‌کنند و گندم یا عدس را چند روز قبل از عید در آب خیس می‌کنند تا برای شب عید سبز شده و سر سفره هفت سین بگذارند.

در فرهنگ بومی مشهد برای عید نوروز، مردم مشهد برای خود غذای سبزی پلو با ماهی درست می‌کنند؛ همچنین مردم قبل از تحویل سال نو، مقداری آب جوجه خروس یا شیر می‌خورند؛ چون معتقدند اگر هنگام تحویل سال نو آب جوجه خروس بنوشند، پوست بدنشان در تمام طول سال لطیف و درخشان خواهد بود. اگر هم شیر بنوشند، پوست بدنشان سفید و نرم می‌شود.

آداب و رسوم مردم مشهد لحظه تحویل سال نو

قبل از تحویل سال نو، مردم سفره هفت سین را می‌چینند و روی سفره قرآن و آینه می‌گذارند. روی سفره تعدادی تخم مرغ رنگ شده، یک ظرف عسل، یک عدد نان سنگک و سینی هفت سین را قرار می‌دهند و سبزه‌ای را که چند روز قبل آماده کرده­اند، در سفره می­‌گذارند؛ همچنین مقداری شیرینی، آجیل، یک کاسه آب، چند ساقه سبز و یک دانه نارنج درون آب می‌اندازند و روی سفره قرار می‌دهند. چون مردم معتقدند آب علامت طول عمر، ماهی رزق حلال، عسل نماد شیرین کامی و نان و سکه نمادی برای افزایش روزی و برکت است.

فرهنگ بومی مشهد در عید نوروز، در لحظه تحویل سال نو دور سفره می‌نشینند. هر یک سکه یا چند دانه برنج در دست گرفته یا کله جوجه خروس را داخل جیب می‌گذارند و دل و جگر و سنگدان و گردن جوجه خروس را می‌پزند و به مردان می‌دهند تا خورده و ثروتمند شوند.

در روز عید نوروز به دید و بازدید بزرگترها می‌روند و به کودکان به عنوان عیدی اسکناس می‌دهند. در روز سیزده به در نیز مردم به دل طبیعت می‌روند، دور هم جمع می‌شوند و اوقات خوشی را سپری می‌کنند.

در این روز مردم مشهد آش، کاهو سکنجبین و چاغاله بادام می‌خورند و دختران دم بخت نیز با گره زدن سبزه‌ها برای خود نیت می‌کنند تا آینده‌ای روشن و زندگی سالم داشته باشند.

مردم مشهد در شب یلدا چه آداب و رسومی دارند؟

شب یلدا مراسمی است که توسط ایرانیان باستان به وجود آمده و سالهاست که نسل به نسل منتقل شده و برگزار می‌شود.

آداب و رسوم شب یلدا در مشهد شامل:

• مثل گویی یا قصه خوانی
• فال حافظ
• شاهنامه
• سفره مخصوص شب یلدا
• میوه و تنقلات مخصوص شب یلدا

در ادبیات خراسان، به جای واژه یلدا از کلمه چله یا چله نشینی استفاده می‌شود. در برگزاری جشن شب یلدا در مشهد و به طور کلی در برگزاری این جشن، اشتراک زیادی بین اقوام مختلف ایران به چشم می‌خورد.

مردم مشهد در این شب به خانه بزرگترها رفته و این شب را با آن‌­ها سپری می‌کنند. جمع شدن در خانه بزرگترها و به جا آوردن صله رحم در بلندترین شب سال، باعث تقویت روابط اجتماعی، مهر و الفت می‌شود؛ همچنین شب ­نشینی در خانه بزرگترها ریشه در احترام به بزرگترها دارد.

در فرهنگ بومی شب یلدا مشهد، همانند سایر شهرهای ایران، این شب پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها قصه­‌های قدیمی تعریف می‌کنند، اشعار حافظ می‌خوانند و شاهنامه و داستان‌های اسطوره‌های باستان را نقل می‌کنند.

در این شب مردم مشهد مراسم شب چراغ دارند؛ یعنی هر مهمان برای رفتن به شب‌نشینی چراغی را همراه خود می‌­برد. چون تعداد چراغ‌ها زیاد می‌شود، از عبارت چهل چراغ یا شب چراغ استفاده می‌کنند. چهل چراغ یا شب چراغ نشانه کثرت و زیادی است. در واقع اصطلاح شب چله که مردم به جای شب یلدا استفاده می‌کنند از همین شب چراغ گرفته شده است.

از دیگر فرهنگ­ بومی مشهد در شب یلدا، مراسم کف زنی است؛ یعنی یک نوع شیرینی یا شربت سنتی درست می‌­کنند. برای درست کردن این شیرینی یا شربت، ریشه گیاهی به نام چوبک یا بیخ را در آب خیس می‌­کنند و بعد از چند بار جوشاندن، در ظرف بزرگ سفالی می‌ریزند.

مردان این مایع را با چوب‌های درخت انار به مدت چند ساعت هم می‌زنند تا کف کند، سپس در محیط سرد قرار می‌­دهند تا خشک شود. بعد به آن شیره شکر می‌زنند تا آماده خوردن شود. به جرات می‌توان گفت این مراسم یکی از بهترین مراسم‌های شب یلدا در مشهد است.

در شب یلدا بعد از خوردن هندوانه که اصلی‌ترین میوه شب یلداست، پوست هندوانه را به پشت بام خانه همسایه پرتاب می‌کنند تا اگر توانایی خرید نداشته باشد، پوست آن را تراشیده و بخورند. پرتاب پوست هندوانه را تا همسایه هفتم انجام می‌دهند.

چله برون برای عروس‌ها نیز یکی از آداب شهر مشهد است که در سایر شهرهای ایران نیز انجام می‌شود. در این مراسم، خانواده داماد برای عروس میوه، شیرینی و لباس تهیه می‌کنند و خانواده عروس نیز هدایایی به داماد می‌دهند.

یکی دیگر از برنامه‌های شب یلدا در مشهد رقص و پایکوبی است؛ زیرا اعتقاد دارند، رقص و پایکوبی باعث از بین رفتن سیاهی و سردی کسل کننده شب چله می‌شود. مردم مشهد در این شب از میوه‌های خاصی مثل هویج، گلابی، انگور، زیتون سبز، هندوانه و خربزه، برگه زردآلو و برگه هلو مصرف می‌کنند. سامانه گردشگری الماس تریپ، از ابتدای خرید بلیط تا اقامت در هتل در کنار شماست؛ برای رزرو هتل می‌توانید از طریق شماره 05134012 با ما تماس بگیرید. 

سخن آخر

در این مقاله شما را تا حدود زیادی با فرهنگ بومی مشهد در عید نوروز و شب یلدا آشنا کردیم و عنوان کردیم که فرهنگ بومی شهر مشهد در برخی از موارد با سایر شهرها نیز اشتراک دارد. ولی مراسم کف زنی و پرتاب هندوانه به پشت بام همسایه در شب یلدا و خوردن آب جوجه خروس در شب عید از آداب و رسوم مختص مردم مشهد است.

اگر تجربه شرکت در این مراسم‌ها را داشته‌اید، نظرات و پیشنهادات خود را با ما به اشتراک بگذارید تا کاربران دیگر سایت نیز با آداب و رسوم شهر شما آشنا شده و استفاده کنند.