یکی از شهرهای ایران که سالانه توریست‌های زیادی به آن سفر می‌کنند مشهد است؛ زیرا این شهر دارای جاذبه‌ها و زیبایی‌های زیادی است. وقتی نام مشهد به گوشمان می‌خورد ناخودآگاه به یاد حرم امام رضا می‌افتیم؛ اما این شهر جاذبه‌های دیگری نیز دارد که می‌توانند نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب کند. مسجد گوهرشاد یکی از مساجد قدیمی ایران است که در نزدیکی حرم امام رضا واقع شده است و عکس مسجد گوهرشاد از گذشته تاکنون خبر از واقعه‌های عظیم در این مکان می‌دهد. در این مقاله قصد داریم از جاهای دیدنی مشهد نزدیک حرم سخن بگوییم و ضمن معرفی مسجد گوهرشاد اطلاعاتی را راجع به آن به شما ارائه دهیم؛ پس تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
تاریخچه مسجد گوهرشاد
اگر بخواهیم تاریخچه مسجد گوهرشاد را مورد بررسی قرار دهیم باید بگوییم این مسجد بین سال‌های 818 تا 821 هجری قمری ساخته شده است و می‌توان آن را اثر تاریخی به جا مانده از دوران تیموری دانست. این مسجد در گذشته یک بخش مجزا را به خود اختصاص داده بود؛ اما امروزه جزئی از حرم مطهر امام رضا محسوب می‌شود و می‌توان در زمان زیارت امام هشتم به این مسجد نیز سر زد و از زیبایی آن لذت برد. سبک معماری مسجد گوهرشاد بسیار قدیمی است و یکی از جاذبه‌های تاریخی فرهنگی کشور ایران محسوب می‌شود. بازدید از این مسجد با شکوه می‌تواند شما را با سبک معماری گذشته آشنا کند.
بانی مسجد گوهرشاد
در سال 818 قمری که برابر است با سال 794 شمسی کار ساخت مسجد به همت دختر امیر غیاث الدین یعنی گوهرشاد در ضلع جنوبی حرم رضوی آغاز شد. به گفته اعتماد السلطنه سال 820 قمری سال اتمام ساخت مسجد بود؛ اما در کتیبه‌ها تاریخ 821 قمری ذکر شده است که اغلب تاریخ نویسان به این تاریخ استناد می‌کنند؛ اما شاید این سوال برایتان پیش بیاید که مسجد گوهرشاد مشهد را که ساخت که باید در جواب این سوال گفت این مسجد توسط یکی از معماران معروف عصر تیموریان یعنی قوام الدین بن زین الدین شیرازی ساخته شد و اصلی‌ترین تجهیزات او برای ساخت این بنا آجر و گچ بود.
واقعه مسجد گوهرشاد
واقعه مسجد گوهرشاد به 11 ربیع الثانی 1354 قمری برمی‌گردد که مردم مسجد را به خاک و خون کشیدند؛ اما شروع این واقعه از زمانی بود که رضا خان با سفر ترکیه تصمیم به تغییر مبانی مذهبی و تغییر سبک پوشش مردم گرفت؛ اما علمای معروف همچون آیت الله قمی برای اعتراض به این تصمیم اقدام به مذاکره با رضا خان گرفت که به محض ورود به شهر ری توسط پلیس محلی دستگیر شد. مردم پس از این اتفاق در مسجد گوهرشاد جمع شدند و با گوش دادن به خطبه‌های علمایی همچون محمد تقی بهلول به اعتراضات خود ادامه دادند که در نهایت مسجد در تاریخ 10 ربیع الثانی 1354 محاصره شد. فردای آن روز این مکان به خاک و خون کشیده شد.
وسعت مسجد گوهرشاد
همانطور که پیش‌تر اشاره شد قدمت مسجد گوهرشاد که به سال‌های 821 هجری قمری برمی‌گردد؛ اما این مسجد دارای وسعت 9410 متر مربع بوده که از سمت شمال دارای عرض 87 متر به رواق دارالسیاده، از جنوب دارای عرض 98/65 متر به صحن مقدس، از شرق دارای طول 109/30 متر به رواق امام خمینی و از غرب با طول 107/10 متر به بن‌بست شیخ بهایی محدود شده است. صحن مسجد گوهرشاد از نظر وسعت نهمین صحن از مجموعه ده صحن قدیمی و جدید در آستان مقدس رضوی است. مساحت صحن 2850 متر می‌باشد که 56/30 متر آن به طول و 51/65 متر به عرض اختصاص دارد. اگر علاقه مند به بازدید از مسجد گوهرشاد هستید پیشنهاد می‌کنیم که از آرامگاه شیخ بهایی نیز بازدید کنید.
بخش‌های مختلف مسجد گوهرشاد
مسجد گوهرشاد قدیم دارای بخش‌های مختلفی می‌باشد که قدمت هر کدام آن‌ها به سال‌های بسیار گذشته برمی‌گردد. از انواع بخش‌های مختلف مسجد گوهرشاد می‌توان به ایوان، شبستان، منبر صاحب الزمان و کتابخانه اشاره کرد که در ادامه هر کدام آن‌ها را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
- ایوان: مسجد گوهرشاد دارای چهار ایوان با سردرهای بلند است که طراحی ظاهری آن به صورت قرینه بوده که در وسط چهار ضلع مسجد قرار گرفته است. ایوان مقصوره دارای 35 متر طول به همراه عرض‌های مختلف 13 تا 15 متر است که بزرگ‌ترین این ایوان‌ها محسوب می‌شود. دومین ایوان، ایوان ساده است که در قرینه با ایوان مقصوره و رو به قبله واقع شده است و به دارالسیاده متصل می‌باشد. ایوان شرقی و ایوان غربی نیز دو ایوان دیگر در مسجد گوهرشاد هستند که امروزه نیز امکان دیدن از آن‌ها وجود دارد.
- شبستان: یکی دیگر از بخش‌های مسجد گوهرشاد، شبستان‌های آن می‌باشد که می‌توانند بازگو کننده داستان مسجد گوهرشاد باشند. این شبستان‌ها شامل شبستان گرم که مسیر ارتباطی میان مسجد و صحن آزادی است و محل عبادت آقایان محسوب می‌شود. شبستان سبزواری که در جنوب ایوان شرقی واقع شده است؛ شبستان تبریزی که در گذشته شبستان بزرگ محسوب می‌شد؛ شبستان نهاوندی که اسم خود را به سبب اقامه نماز توسط علی اکبر نهاوندی در آن گرفته است؛ شبستان میلانی واقع در ضلع غربی مسجد و شبستان علوی یا آفتاب می‌شود.
- کتابخانه: کتابخانه مسجد گوهرشاد که کتابخانه تخصصی اهل بیت نیز محسوب می‌شود در سال 1332 شمسی و به همت مرحوم حاج سعید طباطبایی نایینی ساخته شد. این کتابخانه اولین و بزرگ‌ترین کتابخانه جهان است که توانسته خدماتی تخصصی را به صورت شبانه روزی در زمینه معارف اهل بیت ارائه کند. بانی این مسجد پنج هزار جلد کتاب چاپی و خطی وقف کرده است که روز به روز نیز بر منابع این کتابخانه افزوده شده و بیشتر مورد استقبال عالمان قرار می‌گیرد.
سخن آخر
مسجد گوهرشاد مشهد قیام بزرگی را در خود جای داده است و به همین خاطر دارای اهمیت زیادی هم از نظر سیاسی و هم تاریخی دارد. به همین سبب افراد زیادی دوست دارند از این مسجد دیدن کرده و با وقایع رخ داده در آن آشنا شوند. مسجد گوهرشاد در مشهد واقع شده است که فاصله چندانی با حرم ندارد و می‌توان به راحتی پس از زیارت امام رضا از آن دیدن کرد و با بخش‌های مختلف مسجد آشنا شد. این مسجد به علت معماری بسیار زیبای آن همیشه شلوغ بوده و توانسته گردشگران زیادی را به خود جذب کند. همین مسئله باعث می‌شود توریستان زیادی سالانه به شهر مشهد سفر و از این مسجد دیدن کنند.
